نماتد مركبات citrus nematode

نماتد مركبات Tylenchulus semipenetrans اولين بار در سال1912 توسط يك بازرس اداره باغباني كاليفرنيا به نامR.Hdges  در يكي از باغات لس‌آنجلس مشاهده شد. اولين نمونه‌برداري در ايران درشيراز انجام شد. نماتد درفسا، جهرم، كازرون، برازجان، انديمشك، اهواز، آبادان  نيزنمونه‌برداري شده است.

مرفولوژي و بيولوژي

داراي دو شكل جنسي بوده و ماده‌ها تخم‌مرغي شكل و درخارج ريشه روي آن قرار مي‌گيرد.نرها باريك مي‌باشند. Bursa ديده نمي‌شود. ماده‌ها بروي ريشه‌هاي فرعي ضخيم كه رشدشان متوقف شده ويك لايه از خاك روي آنها را پوشانده است قرار مي‌گيرند.اين توده خاك در اثر ترشح مخاطي ريشه باقي مي‌ماند و نماتد را در مقابل شكارچي‌ها و دشمنان طبيعي محافظت مي‌نمايد.

طول بدن ماده‌ها بين 0.35 تا 0.40ميليمترمتغير بوده و داراي بدني كيسه‌اي شكل است،كه معمولابه سمت شكم در ناحيه vulva درست در سمت جلو ودر فاصله كوتاهي از دم خم شده است. حفره دفعي خوب رشد يافته ودر جلو vulva قرار گرفته است. Ovary معمولا داراي دو خميدگي بوده و به ناحيه مري مي‌رسد.

اولين پوست اندازي درون تخم انجام مي‌شود. از مجموع پوره‌ها در حدود26% تبديل به نماتد نر مي‌شود.مرحله دوم پورگي قبل ازتوده تخم خارج شوند بوجود مي‌آيد و طول آنها بين 0.28 تا0.34 ميكرون تغيير مي‌كند. مرحله دوم پورگي نرها 48ساعت مرحله سوم 108 ساعت ومرحله چهارم پورگي180 ساعت طول مي‌كشد.معمولا نرها يك هفته پس از تفريخ به سن بلوغ مي‌رسند. درسن چهارم طول بدن به0.26 تا 0.33 ميليمتر مي‌رسد و Testis و Spicule  قابل رويت مي‌باشد،اما stylet نامشخص باقي مي‌ماند و مري باقي مي‌ماند.

مرحله دوم پورگي ماده در حدود 14 روز وقت لازم دارد تا ظاهر شود واز سلولهاي ريشه تغذيه نمايد و خود را براي پوست اندازي آماده نمايد. در اين مرحله وقتي خاك مورد مطاله قرارمي‌گيرد نماتد مشاهده مي‌شود و در صورت نبود گياه ميزبان مي‌تواند به زندگي خود ادامه دهد.

Vulva بصورت يك شكاف عميق وحفره‌ي دفعي خيلي برآمده است. دم نسبتا مخروطي و به سمت پشت برگشته است و به يك نوك كلفت خاتمه مي‌يابد.anus و rectum مشاهده نمي‌شود.ماده‌هاي جوان وماده‌هاي سن  چهارم 21 روز بعد از ورود نماتد به داخل ريشه گياه ظاهر مي‌شوند. پس از يك هفته ماده‌هاي جوان به لايه pericycle ريشه نفوذ كرده و در حدودسه چهارم طويلتر مي‌شوند.

براي تكميل دوره‌ي ز‌ندگي از مرحله تخم تا خاتمه دوره بلوغ8-6 هفته طول مي‌كشد. در اثر حمله اين نماتد برگها وشاخه‌هاي مركبات زرد شده و محصول كاهش مي‌يابد. تعداد تخمي كه يك ماده مي‌گذارد75-100 عدد مي‌باشد. درجه حرارت مناسب براي آلودگي ميزبان31-25 مي‌باشد. تحت شرايط خشك لاروها ونرها پس از 9 روز كه در آب فرو برده شوند مجددا به زندگي خود ادامه مي‌دهند.

علائم و نشانه‌هاي خسارت :

براثر حمله نماتد به ريشه مركبات،درختان به تدريج روبه زوال مي‌روند. برگها كم پشت وسبز مايل به خاكستري وكدر مي‌شوند. سرشاخه‌ها خشك شده ميوه‌ها كوچك و كم بوده و اغلب مي‌ريزند.ريشه‌هارشد طبيعي نداشته، ضخيم به نظر مي‌رسند. و يك لايه خاك روي آنها فرا گرفته است كه به آساني شسته نمي شود. اين علائم مويد آن است كه نماتد ريشه مركبات را آلوده كرده است. هيچگونه تورم يا گال روي ريشه‌ها ديده نمي‌شود. ولي ريشه‌هاي آلوده كلفتر هستند.

نرهاي بالغ نماتد مركبات انگل نبوده وتغذيه و خسارت به ماده‌ها ولاروهاي نر وماده محدود مي‌شود.تغذيه لاروها بطور پارازيت خارجي روي بافتهاي پوست است. ماده‌هاي جوان از ناحيه سر تا گردن در پوست فرورفته است. سرآنها داخل حفره‌اي كه دريك ناحيه گياهي ساخته شده به اطراف حركت مي‌كند. تغذيه از6-10 سلول مجاور اين حفره كه بنام ياخته‌هاي پرستار معروفند صورت مي‌گيرد. درگياهان مقاوم پس ازنفوذ لاروها به ياخته‌هاي پوستي اين سلولها نكروز شده و درنتيجه تغذيه صورت نگرفته و نماتد از بين مي‌رود. درشيره گياهان مقاوم و غير ميزبان مواد مسموم كننده نماتد نيزديده شده است. معمولا تاوقتي كه جمعيت نماتد روي ريشه درخت به حد نصاب (40000 لارو ) نرسد درخت كاملاً از بين نمي‌رود. ازطرفي نشانه‌هاي بيماري روي اندامهاي فوقاني 3-5 سال بعد از آلودگي ريشه ظاهر نخواهد شد. وسرانجام براثر فساد ريشه و عدم جريان شيره گياهي به بالاي درخت از بين خواهد رفت.

كنترل :

1-   شناسایی باغهای آلوده و جلوگیری از انتقال خاک و نهال آلوده

2-   استفاده از پایه های مقاوم از جمله نارنج سه برگ

3-   فومیگاسیون خاک به صورت موضعی

     4 - سم دايتراپكس  SL100%  قبل از كشت، ضدعفوني خاك

توصيه‌ها:

اين سم داراي گياه سوزي شديد مي‌باشد و در ضد غفوني خاك كاربرد دارد. براي جلوگيري از گسترش بيشتر نماتد مركبات بايد اقداماتي در جهت تهيه نهالهاي سالم و جلوگيري از كاشتن نهالهاي آلوده انجام گيرد. استفاده از پايه‌هاي مقاوم از قبيل نارنج سه برگي نيز موثر است. براي ضد عفوني از متيل برومايد نيز استفاده مي‌شود. اينكار بوسيله اپليكاتور و در زير پوشش پلاستيكي انجام مي‌شود.

منبع:  plantpathology.net